Odprawa pieniężna stanowi istotny element ochrony pracowników w sytuacji, gdy dochodzi do rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niezależnych od nich. Choć Kodeks pracy nie reguluje tych zagadnień, kluczowe przepisy dotyczące odpraw zawarte są w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Przepisy te określają, kiedy pracownikom przysługuje odprawa, w jakiej wysokości oraz w jakim terminie powinna zostać wypłacona.
Kiedy pracownikowi przysługuje odprawa?
Aby pracownik mógł otrzymać odprawę, muszą zostać spełnione określone warunki:
- Przyczyny rozwiązania stosunku pracy muszą leżeć wyłącznie po stronie pracodawcy: Odprawa przysługuje, gdy przyczyną zwolnienia są czynniki niezależne od pracownika, takie jak: zmiany organizacyjne, ekonomiczne, likwidacja stanowiska pracy, reorganizacja zakładu pracy czy inne powody, które nie wynikają z winy lub działania pracownika.
- Zatrudnienie w zakładzie pracy co najmniej 20 pracowników: Przepisy dotyczące odpraw obowiązują w firmach, które zatrudniają co najmniej 20 pracowników. W mniejszych zakładach pracy pracodawca nie jest zobowiązany do wypłaty odprawy, chyba że określa to wewnętrzny regulamin.
- Rozwiązanie umowy o pracę w ramach zwolnień grupowych lub indywidualnych:
- Zwolnienia grupowe: Mają miejsce, gdy pracodawca w okresie 30 dni rozwiązuje umowy z określoną liczbą pracowników (co najmniej 10 pracowników w firmach zatrudniających 100 lub mniej pracowników; 10% załogi w firmach zatrudniających od 100 do 300 pracowników; lub co najmniej 30 pracowników w firmach zatrudniających ponad 300 pracowników).
- Zwolnienia indywidualne: Jeśli pracodawca zwalnia pojedynczego pracownika z przyczyn leżących wyłącznie po stronie pracodawcy, również przysługuje odprawa, pod warunkiem że firma zatrudnia co najmniej 20 pracowników.
- Forma rozwiązania umowy o pracę:
- Wypowiedzenie umowy przez pracodawcę: Odprawa przysługuje, gdy pracodawca wypowiada umowę o pracę z przyczyn od pracownika niezależnych.
- Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron z inicjatywy pracodawcy: Pracownik może również otrzymać odprawę, jeśli umowa została rozwiązana za porozumieniem stron, ale tylko w sytuacji, gdy inicjatywa rozwiązania umowy wyszła od pracodawcy.
- Brak zgody na wypowiedzenie zmieniające: Pracownikowi przysługuje odprawa, jeśli pracodawca wręczył mu wypowiedzenie zmieniające warunki pracy lub płacy (np. obniżenie wynagrodzenia), a pracownik nie wyraził na nie zgody, co skutkowało rozwiązaniem umowy o pracę.
Wysokość 3-miesięcznej odprawy
Wysokość odprawy uzależniona jest od stażu pracy u danego pracodawcy i wynagrodzenia otrzymywanego przed rozwiązaniem umowy. Pracownikom może przysługiwać odprawa w wysokości jedno-, dwu- lub trzymiesięcznego wynagrodzenia. Trzymiesięczna odprawa jest przyznawana pracownikom z najdłuższym stażem pracy.
Wysokość odprawy obliczana jest na podstawie zasad stosowanych przy wyliczaniu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Co istotne, odprawa nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Termin wypłaty odprawy
Odprawa pieniężna powinna być wypłacona najpóźniej z upływem ostatniego dnia trwania stosunku pracy, zgodnie z obowiązującymi u pracodawcy zasadami wypłaty wynagrodzenia. Jeśli pracodawca opóźni wypłatę, pracownik ma prawo domagać się odsetek za zwłokę.
Możliwość ustalenia korzystniejszych warunków
Pracodawcy, niezależnie od przepisów ustawy o zwolnieniach grupowych, mogą wprowadzać wewnętrzne regulacje dotyczące odpraw, które mogą być korzystniejsze dla pracowników. Możliwe jest również ustalenie dodatkowych odpraw w umowach o pracę. Sąd Najwyższy potwierdził, że takie rozwiązania są zgodne z prawem, co daje pracownikom szansę na uzyskanie lepszych warunków w przypadku rozwiązania stosunku pracy.
Podsumowując, 3-miesięczna odprawa przysługuje pracownikom, którzy spełniają określone warunki wynikające z ustawy. Pracodawcy muszą pamiętać o terminowej wypłacie odprawy, a pracownicy powinni być świadomi swoich praw w przypadku rozwiązania umowy o pracę z przyczyn od nich niezależnych.